مسمویت غذایی در سفر، پیشگیری و درمان
یک جمله‌ی متداول در مورد برخی مقاصد گردشگری مانند برخی شهرها و کشورها وجود دارد که می‌گوید، احتمال ابتلا به بیماری‌های گوارشی و مسمومیت غذایی در این کشورها بسیار زیاد است. اما این احتمال وجود دارد که در یک شهر و در هر کجای دنیا بتوانید از یک وعده غذایی نادرست مریض شوید.
بر اساس مطالعاتی که در سال 2015 در BMJ Clinical Evidence انجام شد، مشخص شد که عفونت‌های گوارشی مرتبط با غذا یا آب 30 تا 70 درصد از مسافران را در طول سفر یا بلافاصله پس از آن تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین، احتمال ابتلای شما به این بیماری‌‌ها در سفر و توسط باکتری‌هایی مانند (E. coli، سالمونلا، لیستریا)، ویروس‌هایی مانند (نوروویروس، هپاتیت A)، یا انگل‌هایی مانند (ژیاردیازیس، کرم‌های لوله‌ای، کرم‌های نواری) وجود دارد.
با اینکه گفته می‌شود احتمال ابتلا به مسمومیت و بیماری‌های گوارشی در برخی کشورهای فقیرتر بیشتر است، اما به همان اندازه احتمال دارد که از یک وعده غذایی مسموم در بهترین مقاصد سفرهای داخلی در تابستان و یا حتی در ایتالیا یا استرالیا، یا خوردن سوشی در سوپرمارکت‌های محلی مسموم شوید.
در این مقاله، قرار است به این موضوع بپردازیم که چرا افراد دچار مسمومیت غذایی می‌شوند، در صورت بروز آن چه باید کرد و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد. برخی از این مسمومیت‌ها به واسطه خوردن غذاهای فرودگاهی رخ می‌دهد، بنابراین می‌توانید در مورد غذاهای فرودگاهی که نباید بخورید نیز، در مقالات قبل ما اطلاعات به‌دست آورید.
چه چیزی باعث مسمومیت غذایی می‌شود؟
31 پاتوژن شناخته شده وجود دارد که باعث بیماری‌های ناشی از خوردن غذا می‌شوند، از جمله نوروویروس، سالمونلا، E. coli، کلستریدیوم پرفرنجنس و کمپیلوباکتر. بسته به نوع باکتری، انگل یا ویروس، علائم مسمومیت غذایی می‌تواند متغیر باشد و حتی شدت آن نیز تغییر کند. به عنوان مثال، مسمومیت غذایی می‌تواند تنها به چند ساعت یا یک هفته اسهال و استفراغ محدود شود، یا اینکه با علائمی مانند اسپاسم معده، تب یا بدن درد همراه باشد. اما کدام مواد غذایی هستند که بیشترین احتمال مسمومیت غذایی را دارند؟
مرغ، بوقلمون یا گوشت خام یا نیم‌پز، شیر خام، انواع میوه و سبزیجات خام، صدف دریایی و مواد غذایی‌ای که در دمای ناایمن (مانند غذاهایی که در رستوران‌های بوفه و در هوای آزاد هستند) نگهداری و یا به روشی غیربهداشتی تهیه می‌شوند، در دسته غذاهایی قرار می‌گیرند که احتمال مسمومیت با آنها زیاد است.
دیگر عاملی که باعث مسمومیت شما در سفر می‌شود، آب است. بر اساس گزارش مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC)، بیش از 180 کشور (از جمله برخی مقاصد محبوب گردشگران مانند مالدیو، مکزیک و باهاما) دارای آب لوله‌کشی‌ای هستند که برای نوشیدن ناایمن به‌شمار می‌آیند. این یعنی، مسواک زدن دندان‌ها با آب لوله‌کشی در این کشورها یا حتی شستن دست‌ها قبل از خوردن غذا، می‌تواند منجر به بیماری و مسمومیت شود.
وجودِ انگل ژیاردیا در آب آلوده، بسیار رایج است. بنابراین، وقتی فردی دچار اسهال ناگهانی می‌شود، معمولا از او سوال می‌شود «آیا در سفر کمپی بودی؟ به ساحل رفتی؟ تازگی‌ها سفری داشتی؟»
اگر دچار مسمومیت غذایی شدیم، چه کنیم؟
هیچ راه حل سریعی برای درمانِ بیماری‌های ناشی از خوردن غذا و مسمومیت غذایی وجود ندارد. به‌طور معمول، وقتی باکتری‌ها یا سموم از طریق اسهال یا استفراغ دفع شوند، می‌توان گفت که این مشکل برطرف شده است. اما برای کاهش علائم و ناراحتی ناشی از این مشکل، پزشکان معمولا نوشیدن مایعات کافی را تجویز می‌کنند تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید و همچنین، برخی مسکن‌ها مانند ایبوپروفن، ناپروکسن نیز برای از بین بردن مشکلات معده توصیه می‌شوند.
از آنجایی که اسهال و استفراغ پاسخ طبیعی بدن برای دفع سموم است، بنابراین، اگر قرار است سوار اتوبوس یا هواپیما شوید و این دو مشکل شما را آزار می‌دهند، فقط از داروهای ضد اسهال و ضد تهوع مانند لوپرامید (Imodium A-D) و بیسموت ساب سالیسیلات (Pepto-Bismol) استفاده کنید.
اگر مسمومیت شما خیلی شدید است، می‌توانید تاریخ سفر را تغییر دهید و یا آن را لغو کنید. اگر بیمه مسافرتی دارید، گاهی اوقات مسمومیت غذایی دلیل موجهی برای تغییر پرواز به‌شمار می‌آید و هزینه مابه‌التفاوت از سمت بیمه پرداخت می‌شود.
قبل از سفر چه باید کرد؟
اگر نگران مریض شدن در سفر هستید، حتما قبل از سفر با پزشک عمومی مشورت کنید تا در صورت لزوم داروها یا واکسیناسیون مورد نیاز برای مقصد را دریافت کنید. برخی پزشکان به بیماران خود، مصرف یک دوره‌ی سه روزه آزیترومایسین (زیتروماکس) را توصیه می‌کنند، زیرا در سفر یکی از رایج‌ترین باکتری‌های بیماری‌زا، باکتری E. coli است. اما توصیه پزشکان این است، در صورتی از این دارو مصرف کنید که مدفوعتان خونی باشد. علاوه بر این، برخی پزشکان ممکن است واکسن هپاتیت A را برای جلوگیری از بیماری ناشی از غذا یا آب آلوده تجویز کنند.
برای کمک به جلوگیری از اسهال نیز، پزشکان خوردن دو عدد قرص پپتو بیسمول، چهار بار در روز، قبل و در طول سفر را توصیه می‌کنند. این توصیه پزشکان از مطالعه‌ای است که در سال 1987 بر روی دانشجویانی انجام شده که به مکزیک سفر کردند و در این مطالعه، مشخص شد که ماده فعال پپتو، یعنی بیسموت ساب‌سالیسیلات، میزان بروز اسهال را در مسافران تا تقریبا 60 درصد کاهش می‌دهد.
به طور کلی، باکتریِ E. coli شایع‌ترین دلیل برای بروز اسهال در مسافران است و مصرف دارو می‌تواند به جلوگیری از بروز علائم و ماندگاریِ بیشتر باکتری در بدن کمک کند. البته به این نکته نیز باید توجه کرد که، مصرف بیسموت ساب‌سالیسیلات، دارای عوارض موقتی است که شامل تکرر دفع مدفوع و یا سیاه شدن زبان می‌شود.
پودرهای الکترولیت، قرص‌های تصفیه آب، بطری‌های آب معدنی، مایع ضدعفونی کننده دست و همچنین داروهای ضد اسهال، ضد تهوع و ضد التهاب را، حتما در سفر همراه خود داشته باشید. تمام این مواردی که عنوان کردیم را در کیف همراه خود در کابین هواپیما نگه دارید تا در صورت گم شدن چمدان، به این موارد دسترسی داشته باشید.
به یاد داشته باشید که آب دستشویی هواپیما قابل شرب نیست. بنابراین، ممکن است با شستن دست‌ها قبل از غذا خوردن یا مسواک زدن دندان‌هایتان، میکروب‌های مضری را وارد بدن خود کنید. به همین خاطر، در زمان مسواک زدن در هواپیما حتما یک بطری آب معدنی با خود به داخل دستشویی ببرید و از ضدعفونی کننده دست استفاده کنید. در غیر این صورت، ممکن است خیلی سریع دچار مشکلات گوارشی شوید.
در طول سفر چه باید کرد؟
به عنوان اولین کار، خوب است در سفر از سالم و قابلِ شرب بودن آب مطمئن شوید. برخی هتل‌ها دارای سیستم تصفیه آب هستند و می‌توانید با خیال راحت از آب در اتاق خود استفاده کنید. در مورد خارج از هتل نیز، از مصرف آب یخ در بازارهای خیابانی و یا همچنین فروشگاه‌ها و برندهای نامعتبر خودداری کنید.
اگر نگران محیط زیست هستید و دوست ندارید تا به میزان زیاد از آب معدنی استفاده کنید، می‌توانید یک دستگاه تصفیه آب مسافرتی همراه داشته باشید و یا با کمک قرص‌های تصفیه آب، بطری آب خود را از آب سالم پر کنید.
گاهی اوقات، مسمومیت غذایی به این دلیل اتفاق می‌افتد که مسافران هرگز در معرض برخی باکتری‌ها و ویروس‌ها نبودند. علاوه بر این در برخی شهرها و کشورها، مردم محلی در برابر برخی ویروس‌ها و میکروب‌ها مقاوم شده‌اند، زیرا سیستم ایمنی آنها تجربه چند بار مقابله با این ویروس‌ها و میکروب‌ها را داشته است.
البته، این به معنای چشم‌پوشی کردن از خوردن غذاهای خیابانی در جنوب شرقی آسیا یا غرفه‌های تاکو در مکزیکوسیتی نیست. توصیه ما به مسافران این است که مراقب نحوه تهیه غذا توسط فروشندگان باشند. آیا آنها از ظروف تمیز یا دستکش برای پخت غذا استفاده می‌کنند؟ یکی از نکات کاربردی برای سفر این است که، اگر در مورد تمیز و بهداشتی بودن غذایی شک دارید، سراغ غذاهای پخته‌ی رستورانی مانند گوشت‌های کبابی یا غذاهای سرخ‌شده بروید و از خوردن غذاهای دریایی خام و خوراک‌های ولرم دوری کنید.
کاهش مسمومیت غذایی در سال‌های آینده
چند شرکت در حال ساخت واکسنی برای مقابله با نوروویروسی هستند که سالانه 700 میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند. سازمان غذا و داروی آمریکا قوانین جدیدی را برای بهداشت مواد غذایی تا سال 2026 وضع کرده است، که برای کاهش بیماری‌های ناشی از خوردن غذای مسموم و میکروبی و مرگ و میر ناشی از خوردن غذاهای آلوده، انواع لبنیات، میوه، سبزیجات و غذاهای دریایی، طراحی شده است.